دکتر سلامت

چنانچه به طور اتفاقی و ناخواسته دست خود را که آغشته به فلفل است به چشم یا دماغ خود مالیده باشید، بدون شک سوزش و ناراحتی شدیدی را در آن ناحیه احساس خواهید کرد. این وضعیت بسیار ناخوشایند بوده و شما را برای یافتن راه حلی جهت رفع این مشکل، مجبور به اقدام خواهد نمود. در چنین شرایطی، فرد حاضر است هر اقدامی را انجام دهد تا از این آزار و اذیت رهایی یابد.

دلیل اصلی سوزش فلفل در دهان به این خاطر است که فلفل حاوی ماده ای به نام کپسایسین است که باعث تحریک و سوزش غشاهای مخاطی دهان می شود. افراد زیادی به طور مداوم فلفل را همراه با غذای خود مصرف می کنند و این امر به دلیل علاقه و اشتیاق آنها به طعم منحصر به فرد و تند فلفل است. پزشکان نیز فلفل را به عنوان یکی از راه های بهبود بخشیدن به بیماری های رماتیسمی به بیماران توصیه می کنند. با این حال، گاهی اوقات همین فلفل های خوشمزه و تند باعث ایجاد مشکلات و دردسرهای عجیبی می شوند و افراد را از مصرف بیشتر فلفل پشیمان می کنند.

حتما شما نیز این تجربه را داشته اید که با خوردن فلفل، دهان و زبانتان بسوزد، اما آیا تا به حال توجه کرده اید که چرا این حس سوزش گرچه کاملا واقعی است، ولی هیچ ردی از سوختگی مانند تاول برجا نمی گذارد؟ و حتی گاهی خوردن آب هم درمان آن نیست!

فلفل 25 گونه متعدد دارد که پنج گونه آن مورد استفاده بشر است. این پنج گونه خود به 140 نوع تقسیم می شود و اولین بار به وسیله هندی ها شناخته شد. امروز فلفل از پرمصرف ترین سبزی های جهان است و به عنوان دارو و چاشنی غذا مورد استفاده قرار می گیرد. فلفل پس از جعفری غنی ترین منبع ویتامین C است. دلیل ایجاد سوزش در دهان پس از خوردن فلفل، مولکولی به نام کاپسایسین (capsicin) است.

دلیل سوزش فلفل

جالب است بدانید این مولکول به قدری قوی است که اگر یک گرم از آن را در یک ظرف 10 لیتری آب حل کنید باز هم تندی خود را دارد. چرا وقتی فلفل می خوریم احساس سوختگی می کنیم؟ پیش از پاسخ دادن به این سوال بهتر است بفهمیم مزه چیست و چگونه کار می کند سطح زبان مملو از پُرزهای چشایی است. هر پُرز حاوی جوانه های فراوانی است و هر جوانه ده ها سلول حسی دارد که به مغز فرمان می فرستند. این سلول ها روی سطح خود گیرنده هایی دارند که شبیه به قفل هستند. شکل این قفل ها با هم فرق می کند و هر کدام مسئول پذیرفتن یک نوع مزه است برخی نیز تنها به سردی و گرمی پاسخ می دهند. وقتی ما یک نوع غذا یا نوشیدنی مصرف می کنیم، مولکول های غذا وارد قفل مربوط به خود می شود و سلول های حسی، پیام مربوط به آن مزه را به مغز مخابره می کنند. هر چه تعداد پیام های مخابره شده بیشتر باشد، شما آن مزه را بهتر حس می کنید. همان طور که گفته شد مولکولی به نام کاپسایسین مسبب بروز حس سوزش در فلفل است، اما نکته جالب اینجاست که قفل گیرنده این مولکول در سطح زبان، با قفل گیرنده حس گرما یکسان است، بنابراین سلول های قفل با گرفتن این مولکول، حس داغی را به مغز مخابره می کنند و مغز پیغام "خطر، آتش گرفتن" را به دهان ارسال می کند. اگر توجه کرده باشید وقتی نعناع می خورید یا آدامس نعنایی می جوید حس سرما می کنید. مکانیسم مولکول نعناع هم مانند مولکول فلفل است. جالب تر آن که سلول های حسی و قفل های آن ها تنها در سطح زبان وجود ندارند و در سطح بدن پخش هستند. به همین دلیل اگر فلفل را دور دهان یا روی پلک چشم بمالید، نیز همین احساس را ایجاد می کند، حتی اگر فلفل بسیار قوی باشد می تواند سبب التهاب پوست شود. اگر پس از خوردن فلفل احساس سوختگی کردید، فراموش نکنید که خوردن آب درمان آن نیست، چون این مولکول در آب حل نمی شود؛ اما اگر مقداری شیر، ماست یا روغن بخورید به سرعت حس سوختگی و سوزش از بین می رود.

رفع سوزش ناشی از فلفل

نکته ها: