دکتر سلامت

لبنیات به عنوان یکی از مهم ترین گروه های غذایی شناخته می شوند که مصرف آنها برای سلامت و تندرستی انسان امری ضروری و حیاتی محسوب می گردد. با این وجود، در خصوص مصرف صحیح و مناسب لبنیات، مجموعه ای از نکات و توصیه های مهم وجود دارد که افراد باید از آنها آگاهی داشته و در رعایت آنها کوشا باشند. این دسته از الزامات و محدودیت ها با هدف تضمین و ارتقای سلامت فردی و عمومی تدوین و ارائه شده اند و رعایت دقیق آنها از سوی مصرف کنندگان لبنیات، اهمیت بسزایی دارد.

راهنمای مصرف محصولات لبنی

در هرم مواد غذایی، محصولات لبنی جایگاه ویژه ای دارند و توصیه می شود که هر فرد با توجه به سن و جنسیت خود، روزانه بین 2 تا 4 واحد شیر یا سایر محصولات لبنی مصرف کند. این محصولات منبع غنی از کلسیم، پروتئین و ویتامین های مهم هستند که برای سلامت استخوان ها، دندان ها و عملکرد بدن ضروری می باشند. مصرف منظم محصولات لبنی می تواند به تامین نیازهای تغذیه ای روزانه کمک کند و سلامت کلی فرد را ارتقا دهد.

درمانگران طب سنتی برای نوشیدن شیر هنگام وعده های غذایی به قواعد و ضوابط خاصی معتقدند و مصرف لبنیات و مخصوصا شیر را به هر صورتی مفید نمی دانند. آنها بر این باورند حتما باید میان خوردن غذا، نوشیدنی یا خوراکی ترش و شیر فاصله وجود داشته باشد. مثلا اگر فردی در وعده صبحانه، آب پرتقال میل کرده باشد، نباید بلافاصله شیر بنوشد، زیرا این شیر خاصیت خود را از دست می دهد و با ترکیب شدن با پرتقال در معده موجب تولید خلط فاسد می شود.

نکات مهم در مصرف لبنیات

بهتر است بعد از خوردن پرتقال یا آب پرتقال نیم ساعت صبر کنید و بعد شیر بنوشید و اگر ابتدا شیر نوشیده اید باید یک ساعت صبر کنید تا شیر به طور کامل هضم شود و بعد آب پرتقال وارد دستگاه گوارش شود تا بدن از مضرات ترکیب این دو ماده در امان بماند. استخوان سازی با مصرف لبنیات مصرف لبنیات که شیر یکی از مهم ترین موارد آن است تاثیر قابل ملاحظه ای بر تحریک و کشش عضلات، استخوان سازی، افزایش استحکام و مقاومت دندان ها دارد. شیری که امروزه در سوپرمارکت ها و فروشگاه های مواد غذایی در اختیار مردم قرار می گیرد شیر حیوانی است که از سه بخش آب، پنیر و چربی تهیه می شود که میزان هر یک از این مواد در شیر متغیر است، اگر میزان هر یک از این مواد آب، پنیر و یا چربی در شیر بیشتر باشد، به ترتیب طبع شیر دچار «سردی و تری»، «گرمی و خشکی» و «سردی و خشکی» می شود و خواص درمانی و غذایی ویژه ای پیدا می کند و هر کدام برای درمان یا تسکین یک بیماری مفیدند. شیر مجموعه ای از چند غذاست یکی از مهم ترین نکاتی که شاید کمتر پزشک و متخصص تغذیه ای به آن توجه کند این است که شیر مجموعه ای از چند غذاست و توسط یک موجود زنده تولید می شود، بنابراین نوع زندگی، کیفیت زندگی، کیفیت مواد غذایی حیوان و شرایط زندگی و استرس های محیطی می تواند تاثیر زیادی بر کیفیت شیر دام داشته باشد بنابراین اینها مواردی است که ما در مورد آنها اطمینان چندانی نداریم و نمی دانیم که کدام یک از آنها، چگونه و در چه شرایطی شیر را تولید کرده و به دست شما رسانده اند. درنتیجه از آنجا که نظارت دقیقی بر نوع غذا، داروها و شیوه زندگی دام ها در کشور وجود ندارد به راحتی نمی توان نسبت به خواص دارویی و تغذیه ای آنها مطمئن بود. شیر چه حیوانی برای مصرف مناسب تر است ؟ از نظر این که شیر چه حیوانی برای انسان مناسب تر است، باید گفت شیر حیوانی که مدت حاملگی آن نزدیک به مدت زمان بارداری انسان باشد، از نظر تغذیه مناسب تر است. بهترین شیر، شیر گاو جوان، چاق و سالم است که در مراتع چریده باشد و آن شیر، طعم و بوی نامطبوع نداشته باشد. شیر گاو که مدت بارداری آن همچون انسان 9 ماه است، برای تغذیه بخصوص اطفال مناسب تر بوده، در درجه بعد شیر بز و سپس شیر گوسفند مفید است. شیر گاو برای شکل گیری و استحکام استخوان ها بهبود علائم پیش از قاعدگی، داشتن ناخن و دندان و موی سالم تر، کنترل دیابت نوع دو و پیشگیری از سرطان پستان و روده بزرگ بسیار مفید است و از نظر طب سنتی در افراد گرم مزاج، اشتها آور و چاق کننده است و سبب لینت مزاج و رفع یبوست می شود. مصلح، اصلاح کننده مزاج خوردنی یا آشامیدنی انسان است. مصلح خوراکی است که اگر همراه با غذایی مصرف شود، ضرر آن خوراکی را رفع می کند یا به اثر بیشتر آن کمک یا قوت آن را حفظ می کند. چه کسانی نباید شیر مصرف کنند ؟ شیر می تواند در برخی افراد سبب تشدید ناراحتی شود. بیماران با مشکلات طحال، مبتلایان التهاب کبد، مبتلایان صرع، کسانی که تپش قلب و معده ضعیف دارند و افراد دچار بیماری های ناشی از سوء مزاج بلغمی از جمله دردهای مفصلی، سردرد و ضعف اعصاب، نباید در مصرف شیر زیاده روی کنند. از نگاه طب سنتی تنها افرادی که میزان اخلاط بدنشان متعادل است، می توانند به راحتی شیر مصرف کنند و افرادی که در بدنشان به ویژه در معده آنها خلط غالب وجود دارد باید با دستوری خاص و به میزان اندک با مشاوره متخصص طب سنتی برای خوردن شیر اقدام کنند. اگر فردی در معده اش خلط بلغم زیاد باشد یعنی با علائمی همچون پر آب شدن دهان، سفیدی صورت و دیرهضمی غذا رو به رو باشد با زیاد خوردن شیر موجب افزایش خلط غالب یعنی بلغم می شود و دراین حالت عوارض ناشی از افزایش این خلط را تجربه می کند. این شرایط برای افرادی که خلط غالب بدن آنها صفرا و دم باشد نیز اتفاق می افتد و مشکلاتی را برای آنها به وجود می آورد، بنابراین مصرف شیر باید با مشاوره متخصص طب سنتی انجام شود و افرادی که دچار خلط غالب هستند با پاکسازی و متعادل سازی خلط ها نسبت به مصرف شیر اقدام کنند. شیر را همزمان به چه چیزی نخوریم ؟ مصرف همزمان شیر با گوشت، تخم مرغ، ماهی، میوه (به صورت شیرموز) و خوراکی های ترش و شور زیان آور است. ضمن این که مصرف غذا بلافاصله پس از نوشیدن شیر و خوابیدن به دنبال آن نیز توصیه نمی شود. برخی مردم در وعده صبحانه شیر را با تخم مرغ میل می کنند یا در برخی وعده های غذایی استیک گوشت را با شیر میل می کنند در حالی که نمی دانند ترکیب این دو غذا در کنار هم موجب سنگینی معده و انسداد اندام های گوارشی می شود و به دنبال این مسئله فرد دچار یبوست می شود. حالا اگر این فرد، زنی باردار باشد و شیر را با گوشت (فرقی نمی کند گوشت قرمز یا گوشت سفید) میل کند این یبوست و دل پیچه را به نوزادش هم منتقل می کند، بنابراین توصیه شده در صورتی که فرد شیر می نوشد حتما یک ساعت بعد از آن سراغ غذاهایی که از گوشت و تخم مرغ تهیه شده، برود و در صورتی که گوشت یا تخم مرغ میل کرده به مدت سه ساعت صبر کند تا این غذا هضم شود و پس از آن شیر بنوشد تا بتواند از خواص درمانی آن بهره مند شود. بهترین ماست از دیدگاه طب سنتی بهترین ماست، ماستی است که از شیر تازه گاو تهیه شده باشد، طبیعت ماست، سرد و تر است و هر چه ترش تر و رقیق تر باشد، سردی و تری آن زیادتر می شود. مصلح ماست، مربای زنجبیل، زنیان، نعناع، آویشن، سیر، کاکوتی، زیتون، سیاه دانه و پونه است. برای رفع سردی ماست به آن فلفل اضافه نکنید، زیرا ترکیب حاصل از آن برای بدن مضر است چون ماست سبب افزایش رطوبت بدن می شود، برای افراد لاغری که تمایل به افزایش وزن دارند در کنار دیگر توصیه های غذایی می تواند مناسب باشد، همچنین برای کاهش تشنگی و تقویت نیروی جنسی گرم مزاجان گزینه مناسبی است. ماست دیر هضم است و مصرف زیاد آن برای سرد مزاجان و افرادی که معده سرد دارند مناسب نیست. مصرف همزمان ماست با گوشت یا ماهی برای همه بخصوص مبتلایان دردهای مفصلی مناسب نیست و می تواند سبب تشدید بیماری شود، ضمن این که مداومت بر مصرف همزمان گوشت یا ماهی با ماست به دلیل تولید بلغم می تواند احتمال ابتلا به لک و پیس را افزایش دهد. یکی از منابع غنی کلسیم دار، ماست چکیده است. طبیعت ماست چکیده گرم و تر است و مصلح آن مغز گردو، آویشن، عسل و نعناع خشک است. افرادی که با مصرف ماست و شیر، درد مفصلی شان تشدید می شود، می توانند از ماست چکیده به همراه مصلح استفاده کنند. توصیه طب سنتی درباره کشک یکی دیگر از خانواده لبنیات که در طب سنتی برای حفظ سلامت استخوان به آن اشاره شده، کشک است. افرادی که تحمل لاکتوز (قند شیر) را ندارند و قادر به مصرف شیر نیستند یا کسانی که درد مفصلی دارند و با مصرف ماست، دردشان تشدید می شود، می توانند برای تامین بخشی از کلسیم مورد نیاز بدن از کشک به صورت کاله جوش (ترکیب کشک، پیاز داغ، نعناع و گردو) استفاده کنند. به دلیل آن که نسبت کلسیم به فسفر کشک مناسب است، می تواند در پیشگیری از پوکی استخوان و جلوگیری از پیشرفت آن موثر باشد. در برخی مناطق ایران، دوغ را با پونه استفاده می کنند. پونه، نعناع، کرفس، جعفری و زیره گیاهانی هستند که می توانند باعث جذب بیشتر کلسیم شوند. در کتب طب سنتی آمده است این گیاهان می توانند سبب تقویت سلول های استخوان ساز شوند. محققان بر این باورند که افراد تا سن 30 سالگی فرصت دارند تا کلسیم در استخوان هایشان ذخیره کنند و پس از آن کلسیم از استخوان برداشت می شود لذا با توجه به بار بیماری های ناشی از کمبود کلسیم نظیر پوکی استخوان و شکستگی های ناشی از آن لازم است تا لبنیات به مقدار کافی در جیره غذایی روزانه همه گروه های سنی قرار گیرد. با نگاهی به هرم غذایی، که میزان مورد نیاز مصرف گروه های غذایی را برای ما مشخص می کند، مشاهده می کنیم که شیر و لبنیات در سومین ردیف این راهنما قرار دارند و بر اساس آن می باید روزانه 2 تا 3 سهم از آن در برنامه غذایی افراد گنجانده شود. اما در طب سنتی زمان خوردن برخی مواد غذایی و همچنین این که آن ها را با چی بخوریم و با چی نخوریم خیلی مهم است؛ یکی از این مواد غذایی لبنیات است که باید بیشتر در مصرف آنها دقت شود.