دکتر سلامت

آلزایمر، به عنوان شایع‌ترین نوع بیماری‌های زوال عقل، تهدیدی جدی برای تمامی انسان‌هاست. با این حال، متأسفانه اطلاعات عمومی مردم درباره ماهیت، علائم و سرانجام این بیماری ناقص و نادقیق است. از جمله این موارد، عدم آگاهی از سن شروع ابتلا به آلزایمر در افراد است که نیازمند توجه و بررسی دقیق‌تر است.

بر اساس آمارهای سازمان بهداشت جهانی، جمعیت سالمندان در سال های آینده به طور چشمگیری افزایش خواهد یافت. اگر آمادگی لازم برای مقابله با این موضوع فراهم نشود، مشکلات و عوارض شایع دوران سالمندی، از جمله بیماری آلزایمر، مسائل و هزینه های بسیاری را برای خانواده ها و جامعه به همراه خواهد داشت. متأسفانه، بسیاری از مردم اطلاعات کافی و دقیقی در مورد ماهیت، علائم و پیامدهای این بیماری ندارند.

اختلال حافظه یک اختلال شایع در دنیاست و هر کس به نوعی آن را تجربه می کند و البته در سالمندی بیشتر شایع است. این اختلال حافظه در هر سطحی که باشد برای سالمندان مشکل ایجاد می کند و می تواند آنها را از عملکرد روزانه شان باز دارد. آنچه باید به آن توجه کنیم این است که اختلال حافظه تا چه حدی نگران کننده است وتا چه حدی طبیعی است.

در این زمینه دکتر طاهری، رئیس اداره سالمندان وزارت بهداشت نکته های قابل توجهی را در مورد اختلال حافظه بیان کرد و اهمیت این قضیه را تا آنجا دانست که یک کلینیک برای آن احداث شده است.

ابتدا برایمان بگویید آلزایمر و اختلال حافظه به چه نوع فراموشی گفته می شود؟

اختلال حافظه امری شایع در جوامع بشری است و هر بزرگسالی تجربه اش را داشته ولی هر اختلال حافظه ای آلزایمر نیست.آلزایمر اختلال شناختی پیش رونده است که غیرقابل برگشت است؛ به گونه ای که اختلال حافظه هر روز بیشتر می شود. مثلا فردی که دچار آلزایمر می شود صحبت می کند ولی روانی کلام را به مرور از دست می دهد، تشخیص فضا برایش مشکل خواهد شد و در عملکرد روزانه اش دچار مشکل می شود.

با این اوصاف اختلال حواسی که به طور روزانه تجربه می کنیم نمی تواند زمینه ساز آلزایمر باشد؟

ببینید، اختلال حواسی که بارها با آن مواجه بودیم پیشرونده نیست. به مجموعه اختلال های پیش رونده غیرقابل برگشت، دمانس گفته می شود که آلزایمر شایع ترین آنهاست. جالب است بدانید هر 4 ثانیه در دنیا یک نفر به آلزایمر مبتلا می شود. تشخیص اینکه اختلال حافظه از چه نوع است و چه دلایلی دارد، با پزشک است. پزشک متخصص باید تست کند، شرح حال بگیرد و براساس بررسی مجموعه علت ها تشخیص دهد.

چه عوامل خطرسازی فرد را دچار اختلال حافظه جدی می کند؟

یکی از مهم ترین عواملی که فرد را دچار اختلال حافظه جدی می کند، سن است؛ یعنی افرادی که سنشان بالا می رود بیشتر احتمال ابتلا به آلزایمر را دارند. اما این طور نیست که هر که سنش بالا رفت آلزایمر بگیرد. در برخی از کتاب ها آمده که هر فرد 85 سال به بالا 40 تا 48 درصد احتمال دارد که به آلزایمر مبتلا شود. عامل دیگر سابقه فامیلی ابتلا به اختلال حافظه است و اگر پدر، مادر، خواهر یا برادر سابقه ابتلا به آلزایمر را داشته اند، فرد با مشاهده علائم اختلال حواس باید به پزشک مراجعه کند. متاسفانه خودتشخیصی و خوددرمانی در کشور ما خیلی باب شده و سالمندان تحت تاثیر حرف دیگران قرار می گیرند که می گویند این حالت ها طبیعی است و مربوط به دوره سالمندی است بنابراین دیر به پزشک مراجعه می کنند و پزشک، زمان مناسب برای درمان را از دست می دهد.

یعنی بیماری های مختلف روانی و جسمی می توانند باعث اختلال حافظه جدی شوند؟

بله. افسردگی در سالمندی شیوع بالایی دارد و اگر فردی در میانسالی به افسردگی دچار و درمان نشده باشد، ریسک ابتلا به اختلال حافظه در او بیشتر است.ضربه مغزی عامل دیگری است که باعث کاهش سطح هوشیاری می شود و توصیه ما این است که حتما کمربند و کلاه ایمنی در هنگام موتورسواری فراموش نشود و بچه ها حتی در هنگام دوچرخه سواری کلاه ایمنی بگذارند؛ چون ضربه مغزی ریسک ابتلا به آلزایمر را افزایش می دهد. همچنین سکته مغزی و بیماری های قلبی و عروقی در صورتی که درمان نشود، ریسک ابتلا به آلزایمر را بیشتر می کند. بیماری پرفشاری خون هم از مواردی است که خیلی خاموش و مرموز وارد زندگی فرد می شود و احتمال بیماری آلزایمر را بالا می برد. علاوه بر بیماری هایی که برشمردم، مصرف طولانی مدت برخی از داروها مثل داروهای خواب آور که بسیاری از بیماران خودسرانه طولانی مصرف می کنند نیز احتمال ابتلا به آلزایمر را بالا می برد.

آلزایمر در خانم ها بیشتر است یا آقایان؟

خانم ها بیشتر از آقایان به آلزایمر مبتلا می شوند که شاید یکی از دلایل آن کم بودن سطح سواد و تحصیلات آنها باشد و احتمال می دهند در نسل بعدی که خانم ها تحصیلات عالی دارند این روند تغییر کند.

همه ما در زندگی مان دچار فراموشی و اختلال حافظه شده ایم. در چه صورتی باید نگران اختلال حافظه باشیم؟

باید به روند بیماری دقت کرد که این کاری تخصصی است و پزشک باید آن را بسنجد. مثال می زنم:ممکن است 2تا3سال باشد که فرد اختلال حواس دارد، اما جدیدا روند آن تعییر کرده باشد. به طور مثال امروز ناهار قورمه سبزی خورده ولی یادش می رود یا فرزندش دیروز به منزل آنها آمده ولی فردا گلایه مند است که او چرا نمی آید به ما سر بزند. ولی این اختلال حافظه که برشمردیم ممکن است پیش رونده نباشد. گاهی اوقات سالمند اسم برخی افراد را فراموش می کند یا نمازش را قاطی می کند. می بینید که تشخیص اینکه این علائم شروع آلزایمر است یا نه، به عهده پزشک است. چون ممکن است اختلال حافظه به دلایل دیگری بروز کند، همه باید بررسی شوند.

شما ابتدای گفت وگو به احداث کلینیک حافظه به دلیل شیوع بالای این بیماری هم اشاره کردید. این کلینیک چه خدماتی ارائه می دهد و چه افرادی می توانند مراجعه کنند؟

کلینیک تخصصی حافظه در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی پذیرای تمام افراد بزرگسالی است که از اختلال حافظه شکایت دارند.در این کلینیک یک تیم تخصصی اعم از روان شناس، متخصص تغذیه و متخصص طب سالمندی در آن حضور دارند و تمام افراد بزرگسالی که به نوعی دچار اختلال حافظه شده اند، می توانند به آن مراجعه کنند تا علت بررسی شود و پزشک تشخیص دهد اختلال حواسشان جدی است یا به عوامل دیگر مربوط است.

منظورتان این است که عوامل دیگری غیر از مواردی که برشمردید هم می تواند در حافظه ما تاثیر بگذارد و برای مدتی ما را با اختلال حواس مواجه کند؟

بله، دقیقا همین طور است. گاهی ممکن است اختلال حواس ناشی از کمبود ویتامین در بدن باشد که با برطرف شدن کمبود، اختلال حافظه نیز برطرف شود. حتی بیماری های متابولیک مثل تیروئید، کمبود ویتامین D، اختلال کبد و کلیه پیش رونده می تواند باعث اختلال حافظه شود. گاهی عارضه دارویی می تواند روی حافظه تاثیر بگذارد و با تغییر دارو این حالت برطرف شود، بنابراین هر نوع اختلال حافظه نیاز به بررسی دارد و پزشک با ارزیابی شرح حال بیمار تشخیص می دهد که اختلال حافظه نگران کننده است یا برطرف می شود.