دکتر سلامت

انسان ها به طور طبیعی قادر به تشخیص هزاران نوع مختلف بو هستند. این توانایی مربوط به سیستم پیچیده حس بویایی آنهاست که در مغز مستقر شده است. با این وجود، برخی افراد از بدو تولد فاقد این حس بویایی کامل هستند و برخی دیگر نیز به دلیل ابتلا به بیماری‌های خاص یا مشکلات پزشکی خاص، در طول زندگی خود این قابلیت حس بویایی را از دست می‌دهند. این امر می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر زندگی روزمره و کیفیت زندگی این افراد داشته باشد.

با ویژگی های عملکرد حس بویایی و علل عدم وجود آن آشنا شوید

حس بویایی نخستین حسی است که انسان بلافاصله پس از تولد از آن بهره می گیرد. یک فرد بالغ قادر است که تا 10000 بوی متفاوت را از یکدیگر تمیز دهد.

حس بویایی یک سیستم هشدار دهنده ی مهم برای مسائل ایمنی و تنظیم میزان مصرف غذا است.عوامل مختلفی می توانند حس بویایی ما را از بین ببرند. در این بخش از بهداشت و سلامت نمناک به بررسی چگونگی عملکرد حس بویایی و علت نداشتن آن پرداخته ایم.

دو راه برای تشخیص بو وجود دارد:

1. بویی که از طریق جلوی بینی شما حس می شود.
2. بویی که از طریق پشت بینی (دهان) استشمام می گردد.

یعنی مثل هنگام جویدن غذا. دقیقا مثل زمانی که مزه غذا را در دهان احساس می کنید. بسیاری از افرادی که از اختلال بویایی رنج می برند، اظهار می کنند که حس چشایی هم در آن ها ضعیف شده است. زیرا چشایی و بویایی به شدت به یکدیگر نزدیک هستند.

محققان برخی از بوها را به عنوان بوهای اصلی طبقه بندی نموده اند که عبارتند از:بوی گل، بوی عطر، بوی مشک، بوی کافور، بوی عرق، بوی متعفن و بوی سوزاننده، هر یک از این بوها دارای ترکیب شیمیایی مخصوصی هستند. اکثر بوها ترکیبی از بوهای اصلی است که یکی از انواع بوها در آن بیشتر است.

حس بویایی چگونه کار می کند؟

انسان ها حدودا 12 میلیون سلول دریافت کننده بویایی دارند، که تقریباً 10000 بو را تشخیص می دهند. سگ ها نیز بین 100 تا 200 میلیون سلول دریافت کننده بویایی دارند و می توانند بیش از 40 هزار بوی مختلف را تشخیص دهند. هر چقدر که غلظت یک بو بیشتر باشد، سیگنال ارسال شده به سلول های دریافت کننده بیشتر است.

هنگامی که یک گل را می بوییم، مولکول های بو از آن وارد قسمت بالای بینی می شوند یعنی همان جایی که از طریق آن نفس می کشیم. سپس این مولکول ها در یک لایه غشای مخاطی ترکیب شده و وارد کردن هوا از طریق قسمت استخوانی بینی، باعث جریان پیدا کردن هوا و افزایش رطوبت در این ناحیه خواهد شد.

در نتیجه جریان هوا در این قسمت افزایش پیدا می کند و هنگامی که مولکول های بو در مخاط حل می شوند یا از طریق پروتئین های خاص حل می گردند، به ساختار های مو مانندی در بینی می چسبند که به سلول های دریافت کننده اتصال پیدا کرده اند و سیگنال تولید می کنند.

این سیگنال ها به رشته های عصبی کوچکی به نام آکسون وصل شده و از آن ها عبور می کنند و به یک دایره استخوانی در پایه جمجمه می رسند. هزاران آکسون در این ناحیه به عصب بینی متصل می گردد که شبیه به یک کابل الکتریکی عمل می کند.

در نتیجه سیگنال های تولید شده در تالاموس، سیستم لیمبیک و نئوکورتکس همگی با یکدیگر، بویایی را برای ما فراهم می کنند. شما از طریق اندازه و بزرگی عصب بویایی یک جانور، می توانید تشخیص دهید که حس بویایی اش چه اندازه قوی است.

چرا حس بویایی از کار می افتد؟

دلایل مختلفی برای از بین رفتن حس بویایی وجود دارد که شامل:

1. برخی افراد هنگام تولد بدون حس بویایی متولد می شوند و برخی افراد به طور تصادفی یا بر اثر بیماری آن را از دست می دهند.
2. یکی از رایج ترین علت های از بین رفتن حس بویایی، بالا رفتن سن است. 25 درصد مردان و 11 درصد زنان بین سنین 60 و 69 سال به اختلال بویایی دچار می شوند.
3. همچنین اگر عصب بویایی متورم یا آلوده شود، حس بویایی شما از کار می افتد، اتفاقی که هنگام ابتلا به بیماری حتما آن را تجربه کرده اید.
4. مشکلات سینوسی که بر اثر سرماخوردگی و آنفولانزا اتفاق می افتد، نیز می تواند حس بویایی را ضعیف کند. هنگامی که بینی کیپ و بسته می شود، حس بویایی نمی تواند به سلول های دریافت کننده بو برسد.
5. پولیپ بینی و استعمال سیگار و انحراف تیغه بینی هم می تواند عامل از بین رفتن حس بویایی باشد.
6. گاهی کاهش حس بویایی علامت برخی بیماری هاست و متخصصان این تغییر را یکی از نشانه های مشکلاتی همچون پارکینسون، دیابت و .. تلقی می کنند.
7. بیماری کرونا یکی دیگر از علل کاهش و از کار افتادن حس بویایی است که در بخش های قبلی بهداشت و سلامت نمناک به طور کامل به آن پرداختیم.

عدم توانایی در بو کردن دیگر حواستان را درگیر می کند؟

عدم توانایی در بو کردن رایحه ها، می تواند سایر حواس شما را هم درگیر کند و روی آن ها هم تاثیر بگذارد. خیلی از کسانی که حس بویایی ندارند، مزه ها را هم آن طور که سایرین احساس می کنند، تشخیص نمی دهند.

مزه ی هر چیزی با بوی آن ارتباط مستقیم دارد. وقتی که غذا را می جویم، هوا نیز همراه با بوی غذا از طریق بینی بالا کشیده می شود. همان مولکول ها با عصب بویایی شما برخورد می کنند و به شما اطلاعات زیادی در هنگام خوردن می دهند.

با از دست دادن حس بویایی شما حس چشایی خود را هم به جز آن پنج طعم شیرینی، شوری، تلخی، ترشی و ملس را که بوسیله ی پرزهای چشایی روی زبانتان می توانید تشخیص دهید، از دست می دهید. از آنجایی که حس بویایی و چشایی با یکدیگر مرتبط هستن، افراد مبتلا به بیماری، معمولاً طعم غذا را نمی چشند و بوی آن را احساس نمی کنند.

اگر حس بویایی نداشتیم چه کار کنیم؟

خوشبختانه بعضی از این اختلالات قابل درمان هستند. بنابراین بسیار مهم است که به پزشک مراجعه کنید. آندوسکوپی بینی انجام دهید که در آن با تلسکوپ داخل بینی و قسمت سینوس های شما را مشاهده می کنند. اگر نیاز بود، سی تی اسکن و ام آر آی را از سینوس و قسمت های مختلف سقف بینی به انجام می رسانند تا بتوانند درمان مناسب را به کار بگیرند.

پس مجبور نیستید که بدون حس بویایی زندگی کنید. مشکلات دیگر از جمله مشکلات دندانی ، ناتعادلی هورمونی و همچنین آسیب دیدگی سر می تواند باعث از بین رفتن یا ضعیف شدن حس بویایی شود.