آشنایی با اسکیزوفرنی و راهکارهای درمانی جامع
محمد ۳ ساعت پیش
اسکیزوفرنی یک اختلال روانی پیچیده است که بر کارکرد روانی فرد تأثیر منفی قابل توجهی می گذارد. این بیماری، موجب ایجاد توهمات و اختلال در درک واقعیت از سوی فرد مبتلا می گردد، به گونه ای که وی قادر به داشتن درک صحیح و منطقی از رفتار و گفتار خویش نخواهد بود. به عبارت دیگر، اسکیزوفرنی باعث ایجاد اختلال در شناخت، ادراک و تفکر فرد مبتلا شده و در نتیجه، توانایی وی در برقراری ارتباط مؤثر با محیط پیرامون را به شدت تضعیف می نماید.
اسکیزوفرنی چیست؟ این اختلال روانی شایع در میان جوانان 16 تا 30 ساله است که با علائمی مانند توهمات و هذیان همراه است. درمان آن معمولاً با داروهای ضد روان پریشی انجام می شود. در بسیاری از موارد، این اختلال به تدریج و آهسته پیشرفت می کند و فرد ممکن است سال ها بدون آگاهی از آن زندگی کند. در برخی موارد دیگر، علائم به طور ناگهانی ظاهر شده و سرعت پیشرفت بیشتری دارند.
اسکیزوفرنی حدود 1 درصد از بزرگسالان جهان را تحت تاثیر قرار می دهد کارشناسان می گویند اسکیزوفرنیا، گاهی جنبه های بیماری های مختلف را در غالب یک بیماری بروز میدهند.
علائم، شامل تصورات، توهم و افکار ناخوشایند است و تشخیص اسکیزوفرنی، تنها زمانی رخ می دهد که بیماری دیگری از بین رفته باشد.
درمان و داروهای اسکیزوفرنی
با درمان مناسب، بیماران می توانند به سمت زندگی سودبخشی بروند درمان می تواند به کاهش بسیاری از علائم اسکیزوفرنی کمک کند. درمان اولیه اسکیزوفرنی دارو است ، برای درمان این بیماری داروهای زیر می تواند ثمربخش باشد.
فلوفنازین
فلوفنازین در درمان اسکیزوفرنی و حالات روانی دیگر، مانیا و نیز درمان کمکی کوتاه مدت هیجان شدید، تحریکات روانی- حرکتی، اضطراب و رفتارهای ناگهانی شدید به کار می رود.
عوارض جانبی فلوفنازین
فلوفنازین ممکن است سبب کابوس های شبانه، بی خوابی و افسردگی، یا بی ثباتی خلقی گرد. آثار ضد موسکارینی مثل خشکی دهان، یبوست، احتباس ادرار، تاری دید و نیز کاهش فشار خون وضعیتی با تجویز این دارو در مقایسه با کلروپرومازین به میزان کمتری ایجاد می گردد. تاکی کاردی، آریتمی، و تغییر در ECG ممکن است بروز نماید. علائم خارج هرمی خصوصاً واکنش های دیستونیک و آکاتزی با فلوفنازین شایعتر می باشد.
پرفنازین
پرفنازین در اسکیزوفرنی و حالات روانی ،مانیا و درمان کمکی کوتاه مدت اضطراب شدید، تحریکات روانی حرکتی، هیجان و تحریکات رفتاری شدید و ناگهانی ، استفراغ و تهوع شدید به کار می رود.
عوارض جانبی پرفنازین
آثار خارج هرمی خصوصا دیستونی، به ویژه با مقادیر مصرف زیاد شایع تر بوده و در مصرف طولانی مدت دیسکینزی دیررس ممکن است بروز نماید.
- خواب آلودگی
- سستی
- کابوس شبانه
- بی خوابی
- بی ثباتی
- افسردگی
- خشکی دهان
- یبوست
- احتباس ادرار
- تاری دید
- احتقان بینی
تیوریدازین
این دارو در موارد اسکیزوفرنی و سایر حالات جنون،مانیا، برای درمان کوتاه مدت و کمکی تحریک پذیری روانی حرکتی، اضطراب شدید و تحریک پذیری و بی قراری در سالمندان، مشکلات شدید رفتاری و ذهنی کودکان تجویز می شود.
عوارض جانبی تیوریدازین
کاهش فشار خون رتینوپاتی رنگدانه ای (کاهش دید اجسام) با مقادیر زیاد و در مصرف طولانی مدت، ناتوانی جنسی بخصوص اختلال در انزال، عوارض خارج هرمی، خواب آلودگی، رنگ پریدگی، دیسکنزی تأخیری، کابوس شبانه، بی خوابی و افسردگی از عواض جانبی این دارو هستند.
کلرپرومازین
کلرپرومازین در اختلالات روانی نظیر اسکیزوفرنی، جنون، مانیا و نیز بصورت داروی کمکی در درمان هیجان شدید و اختلالات روانی حرکتی و نیز به عنوان ضد تهوع و درمان سکسکه شدید و پورفیری بکار می رود.
عوارض جانبی کلرپرومازین:
علائم خارج هرمی و در مصرف طولانی مدت گاهگاهی دیسکینزی دیررس، کاهش دمای بدن (گاهی تب)، خواب آلودگی، بی ثباتی خلقی، رنگ پریدگی، کابوس شبانه ، بی خوابی و افسردگی ممکن است ایجاد گردد. آثار ضد موسکارینی نظیر خشکی دهان، احتقان بینی، یبوست، اشکال در دفع ادرار و تاری دید از عوارض شایع دارو هستند.
تیوتکسین
تیوتیکسن برای کنترل علائم اولیه و ثانویه اختلالات پسیکوتیک مصرف می شود.
عوارض جانبی تیوتیکسین
- کاهش فشارخون
- ناتوانی جنسی بخصوص اختلال در انزال
- عوارض خارج هرمی
- خواب آلودگی
- رنگ پریدگی
- دیسکینزی تأخیری
- کابوس شبانه
- بی خوابی
- افسردگی
- ندرتاً تحریک پذیری و تشنج
- خشکی دهان
- احتقان بینی
- یبوست
- اشکال در ادرار کردن
- تاری دید
- افزایش ضربان قلب
- آریتمی
- اختلال در قاعدگی و بزرگ شدن پستانها
تری فلوپرازین
تری فلوپرازین از داروهایی است که بر روی سیستم عصبی اثر می گذارد و در درمان برخی اختلالات اعصاب مانند شیزوفرنی، اختلالات رفتاری و... تجویز می گردد.
عوارض مهم تر فلوئوپرازین
- افت فشار خون وضعیتی و سرگیجه ناشی از آن در زمان مصرف این دارو شایع می باشد.برای کاهش احتمال وقوع آن، از تغییر وضعیت ناگهانی بپرهیزید. (بطور مثال از حالت دراز کش ابتدا به حالت نشسته تغییر وضعیت دهید و پس از چند ثانیه به آرامی بلند شوید.)
- در صورت بروز علائمی مانند گلودرد، تب، خونریزی یا کبودی غیر معمول در نقاط بدن، لکه های پوستی قرمز، ضعف، لرزش، تغییر رنگ ادرار به رنگ تیره و درد و تکرر در دفع آن، زردی پوست یا چشم، اختلال در بینایی و روشن شدن مدفوع، حتما به پزشک خود مراجعه نمایید.
- در صورت گرفتگی عضلات گردن و یا بیرون زدگی زبان، حرکت غیر عادی لب ها، چشم، صورت و... حتما به پزشک خود مراجعه نمایید.
- خشکی دهان ناشی از این دارو با مصرف آدامس و آبنبات های بدون قند برطرف می شود.
- در صورت بروز یبوست یا اسهال در مدت درمان با این دارو، مایعات به مقدار کافی مصرف نمایید و در صورتی که ادامه دار شد، به پزشک خود مراجعه نمایید.
- در مدت درمان با این دارو، حساسیت بدن شما به نور بیشتر خواهد شد لذا از تماس با نور مستقیم خورشید تا جای ممکن خودداری نمایید و از فرآورده های ضد آفتاب و عینک دودی استفاده کنید.
- این دارو خواب آور می باشد لذا تا زمانی که اثر دارو کاملا برطرف نشده، از رانندگی و کار با وسایلی که نیاز به احتیاط دارند، خودداری نمایید.
زیپراسیدون
زیپراسیدون یک داروی ضد روان پریشی آتیپیک است که با تغییر اثرات شیمیایی در مغز عمل می کند. زیپراسیدون برای درمان اسکیزوفرنیا و علائم مانی در اختلال دوقطبی (افسردگی- مانی) در بزرگسالان و کودکان که حداقل 10 سال دارند استفاده می شود.
عوارض جانبی زیپراسیدون
- اضطراب
- اسهال
- یبوست
- تهوع
- خشکی دهان
- سرگیجه
- افزایش وزن
- عوارض خارج هرمی
- راش پوستی
- سوء هاضمه
- اختلالات بینایی
- عفونت دستگاه تنفسی فوقانی
- آکاتیزیا زروستومی (خشکی دهان)
هالوپریدول
هالوپریدول (Haloperidol) برای درمان روان پریشی تجویز می شود. همچنین از این دارو برای درمان انواع جنون همچون اسکیزوفرنی و یا درمان مشکلات عصبی مثل اضطراب، وسواس، تیک و پرخاشگری هم استقاده می شود. این دارو از دستگاه گوارش جذب شده و عمدتا به کبد و با غلظت کمتر در مغز، ریه، کلیه، اطفال و قلب منتشر می شود.
عوارض جانبی
سیستم اکستراپیرامیدال یا سیستم خارج هرمی (بخشی از سیستم اعصاب مرکزی است که کنترل حرکات را بر عهده دارد) از مهمترین عوارض جانبی مصرف قرص هالوپریدول می باشد. عوارض و یا علایم خارج هرمی ( پیدایش اختلالات در حرکات عضلانی به دو شکل تاخیری و یا حاد) مخصوصا واکنش های آکاتزی (ناتوانی در بی حرکت بودن) و دیستونیک (منقبض شدن عضلاتگردن) شایع تر هستند.
از عوارض دیگر مصرف این قرص عبارتند از خواب آلودگی و داشتن آرامش بیش از حد، کابوس های شبانه، بی ثباتی خلقی، سرخوشی و بی خوابی می باشد. در مصرف طولانی مدت نیز شخص ممکن است دچار دیسکینزی (یک نوع اختلال حرکتی است که باعث کند شدن حرکات ارادی و یا ایجاد حرکات غیر ارادی مثل تیک می گردد) شود.
عوارض دیگری مثل خشکی دهان، یبوست، تار شدن دید، خستگی و احساس ضعف، احتقان یا گرفتگی بینی، احتباس ادرار (تخلیه ناکامل مثانه) که گاها بروز می کنند، از عوارض مصرف قرص هالوپریدول می باشند. همچنین مصرف این قرص موجب کاهش و یا افزایش تعداد گلبول های سفید و افزایش تست عملکرد کبد (انجام آزمایش های خون برای مشخص شدن وضعیت کبد) و در سیستم قلبی و عروقی نیز موجب تغییرات EKG، هیپوتانسیون، تاکی کاردی و هیپرتانسیون می شود.
برای بهبود عوارض مصرف این نوع قرص پزشک داروهای دیگری تجویز می کند. به طور کلی چون این نوع دارو اثر طولانی مدت دارد، به زمان بیشتری هم برای رفع عوارض آن نیاز است.
آریپی پرازول
ابیلیفای ( آریپیپرازول ) یکی از داروهای ضد روانپریشی و ضدجنون است . ابیلیفای ( آریپیپرازول ) برای درمان علائم روانپریشی مانند اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی I مورد استفاده قرار می گیرد. عملکرد این دارو در کودکان زیر 13 سال مبتلا به اسکیزوفرنی یا کودکان زیر 10 سال مبتلا به اختلال دوقطبی هنوز تایید نشده است .
عوارض جانبی
هر دارو به موازات ایجاد اثرات درمانی مورد نظر، ممکن است سبب بروز عوارض ناخواسته نیز بشود. اگرچه کلیه این عوارض در یک فرد مشاهده نمی شود ولی در صورت بروز هر یک از عوارض زیر با پزشک معالج مشورت نمایید.
عوارض جانبی آریپیپرازول عبارت است از:
- CBC:سردرد، آژیتاسیون، اضطراب، بی خوابی، نشانه های EPS
- GI:تهوع، سوء هاضمه، استفراغ، افزایش وزن، تشدید چاقی در بیماران با شاخص توده بدنی کمتر از 23
- CV:ادم، افزایش فشار خون، تاکیکاردی، افت فشار خون، برادیکاردی
- Derm:کبودی، خشکی پوست، زخم جلدی
- Metabolic:دهیدراتاسیون
- GU:بی اختیاری ادراری، درد لگن
- Blood:کم خونی
ریسپریدون
ریسپریدون یک نوع داروی ضدجنون است. این دارو سبب ایجاد تغییراتی در میزان مواد شیمیایی موجود در مغز (نوروترنسمیتر) می گردد. این دارو برای درمان اختلالات حاد و یا حالات مزمن روانی مثل اسکیزوفرنی و نشانه های اختلال دوقطبی (افسردگی- شیدایی) استفاده می شود.
ریسپریدون همچنین برای درمان و کاهش تحریک پذیری مفرط کودکان در خودمانده (اوتیسم) به کار می رود. اگر چه ناراحتی اصلی را برطرف نمی کند اما در کاهش علایم آزاردهنده موثر است. علایم مثبت (مانند توهم زایی، اختلال فکر) و علایم منفی (مانند انزوا، ناراحتی های احساسی و عاطفی) را رفع می کند. می تواند در رفع دیگر نشانه های ناشی از اسکیزوفرنی از قبیلافسردگی و اضطراب مفید باشد.
عوارض جانبی ریسپریدون
- آکاتیزیا
- اضطراب
- عصبانیت
- تاری دید
- اختلال جنسی
- کاهش تمایل جنسی
- سرگیجه
- دیسمنوره
- منوراژی
- اثرات خارج هرمی
- دیستونی
- پارکینسون
- بی خوابی
- اختلال در دفع ادرار
- تغییرات خلق و خوی
- بی قراری
- اختلال در تمرکز
- مشکلات حافظه ای
- بثورات پوستی وخارش
- اسهال یا یبوست
- سرفه
- خشکی دهان
- سوءها ضمه
- سر درد
- تهوع
- التهاب بینی و حلق
- افزایش وزن
- سندرم بدخیم نورولپتیک
کلوزاپین (لپونکس)
کلوزاپین برای درمان اسکیزوفرنی در بیمارانی که به سایر داروهای ضد سایکوز پاسخ نمی دهند یا نسبت به آن دارو ها عدم تحمل دارند، مصرف می شود. این دارو با تغییر دادن عملکرد مواد شیمیایی در مغز کار می کند. کلوزاپین برای درمان شیزوفرنی(اسکیزوفرنی) شدید یا برای کاهش خطر تمایلات مربوط به خودکشی در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی یا سایر اختلالات مشابه استفاده می شود.
دیگر نام های تجاری این دارو عبارتند از:
- FazaClo
- Versacloz
- Clopine
- CloZAPine
- Synthon
- Denzapine
- Zaponex
عوارض جانبی کلوزاپین
تسکین روانی، نوتروپنی و آگرانولوسیتوز کشنده، سردرد و گیجی، افزایش ترشح بزاق، مشکل در دفع ادرار، نعوذ دائم، پریکاردیت و میوکاردیت ، هذیان، ندرتاً تغییرات فشار خون، تهوع و استفراغ، افزایش قند خون، عوارض خارجی هرمی، کاهش یا افزایش دمای بدن، رنگ پریدگی، کابوس شبانه، خشکی دهان، احتقان بینی، یبوست، تاری دید، آریتمی، افزایش تعداد ضربان قلب، اختلال در قاعدگی، گالاکتوره، ژنیکوماستی، افزایش وزن، ناتوانی جنسی، کم خونی همولیتیک، بثورات جلدی و یرقان از عوارض جانبی دارو هستند.
اولانزاپین (زیپرکسا)
از این دارو برای درمان تظاهرات اختلالات روانی استفاده می شود. اسامی تجاری:
- زایپرکسا (zyprexa)
- زایپرکسا زادیس (zyprexa zadis)
- زولافرن (Zolafren)
عوارض جانبی الانزاپین
- سردرد
- یبوست
- افزایش خون
- خواب آلودگی
- بی قراری
- سرگیجه
- التهاب بینی
- خشکی دهان
- افزایش اشتها
- افت فشار خون وضعیتی
- افزایش ضربان قلب
- درد مفاصل
- علائم پارکینسون
- اختلالات حرکتی
قرص کوتیاپین(ترانکوپین)
قرص کوتیاپین(ترانکوپین) برای کنترل و درمان بیماری های خلقی، ناراحتی های اعصاب مانند شیزوفرنی، دوقطبی، مانیا یا افسردگی کاربرد دارد.
کوتیاپین باعث تنظیم واسطه های شیمیایی خاصی در مغز می گردد. این دارو می تواند حالت هالوسینوژن را برطرف کند و تمرکز را در این بیماران افزایش دهد، کمک می کند که بیمار احساس بهتری نسبت به خود داشته باشد و تا حدودی به شرایط محیط کمتر واکنش عصبی نشان دهد، مشکلات خواب و اشتها را بهبود می بخشد. کوتیاپین می تواند زندگی مفید بیماران مبتلا به شیزوفرنی را ارتقاء دهد.
نام تجاری:
- Seroquel
- Seroquel XR
- Ketipin
- Bioquetin
- Quemind
- Quentiax
- Quepin
عوارض جانبی کوتیاپین
- یبوست
- مشکلات گوارشی
- گیجی
- اضافه وزن
- تاری دید
- خشکی دهان
بعضی از عوارض بسیار نادر ( 7 در میلیون ) ممکن است با مصرف این دارو ایجاد شود (سندرم استیونس جانسون) که با زخم هایی در دهان یا روی پوست همراه با تب یا بدون تب مشاهده شود. در یان صورت دارو را فورا قطع کنید و به پزشک اطلاع دهید.