دکتر سلامت

همان طور که در گزارش های متعدد شنیده ایم، زنان و مردان علائم متفاوتی از حمله قلبی را تجربه می کنند. این موضوع بیانگر تفاوت های جنسیتی در بروز و ظهور بیماری های قلبی است که نیازمند توجه و آگاهی ویژه ای می باشد. در این راستا، ده نکته مهم در خصوص بیماری های قلبی در زنان وجود دارد که تمامی بانوان باید از آن مطلع باشند. این اطلاعات می تواند به افزایش آگاهی و مدیریت مؤثرتر این گونه اختلالات در جامعه زنان کمک شایانی نماید.

توجه به دردهای معمول خود و واکنش های طبیعی بدن به غذا و فعالیت ها می تواند به شناسایی علایم حمله قلبی در زنان کمک کند. افرادی که به بیماری های قلبی مانند فشارخون بالا، کلسترول بالا، چاقی مفرط و دیابت مبتلا هستند یا سیگار می کشند باید به طور جدی وضعیت سلامت خود را کنترل کنند تا بتوانند از بروز مشکلات قلبی پیشگیری کنند.

مردان و زنان از لحاظ اغلب عوامل خطرساز برای بیماری قلبی- شامل کلسترول بالا، کمی فعالیت بدنی، فشار خون بالا سیگار کشیدن- با هم فرقی ندارند- اما برخی از تفاوت های جنسیتی از لحاظ بروز، علائم و پیامد بیماری قلبی میان آنها وجود دارد.

علائم بیماری قلبی در زنان

زنان در مقایسه در مردان، با احتمال بیشتری ممکن است ازبیماری قلبی بمیرند؛ زنان با احتمال دو برابر بیشتر در طول شش سال پس از حمله قلبی اول ممکن است دچار حمله قلبی دوم شوند؛ و آنها به اندازه مردان پس از جراحی بای پس یا آنژیوپلاستی بهبود پیدا نمی کنند. اما در مقابل زنان نسبت به مردان 10 سال دیرتر دچار بیماری قلبی می شوند.

چگونه می توان این تفاوت ها را توضیح داد؟

شروع دیررس بیماری قلبی در زنان احتمالا ناشی از اثرات محافظتی استروژن ها (هورمون های جنسی زنانه) تولیدشده در تخمدان ها است که تا زمان یائسگی ادامه دارد. اما از آنجایی که زنان بعدها دچار بیماری قلبیمی شوند، با احتمال بیشتری ممکن است بیماری های همراه مانند دیابت، باعث ایجاد اختلال در درمان و بهبودی زنان از بیماری قلبی شود. زنان همچنین دارای قلب و عروق کورونر (عروق تغذیه کننده قلب) کوچکتری هستند، که به نوبه خود ممکن است انجام جراحی قلب را مشکل تر کند. و کارآیی برخی از تکنیک های استاندارد تشخیصی مانند آنژیوگرافی عروق کورونر را نیز کمتر کند.

آنژیوگرافی برای یافتن پلاک های مملو از کلسترول که به درون رگ های خونی برجسته می شوند، و باعث انسداد این شریان ها می شوند، شیوه خوبی است.پلاک های شریانی معمولا در مردان این گونه تشکیل می شوند. اما در زنان پلاک های چربی ممکن است به صورتی یکنواخت در طول دیواره های شریان ها تشکیل شوند، و به داخل رگ برجستگی نداشته باشند، در نتیجه در آنژیوگرافی معمولا تشخیص داده نشوند.

حملات قلبی در مردان معمولا ناشی از پارگی پلاک های شریانی است که باعث می شود در محل پلاک لخته ای تشکیل شود و جریان خون در شریان متوقف شود. زنان با احتمال بیشتری نسبت به مردان ممکن است دچار بیماری عروق کوچک (میکروواسکولر) باشند به این معنا شاخه های ریز و میکروسکوپی شریان های کورونر (شریان های تغذیه کننده قلب) تنگ و باریک شوند.

این رگ های میکروسکوپی که آنقدر کوچک هستند که با آنژیوگرافی دیده نمی شوند، عضله قلب را تغذیه می کنند و آن را سالم نگه می دارند. حتی هنگامی شریان های اصلی کورونر باز هستند، بیماری رگ های میکروسکوپی ممکن است رسیدن اکسیژن به قلب را محدود کنند و باعث درد قلبی و سایر علائم شوند.

هنوز چیزهایی زیادی باقی مانده است که باید در مورد تفاوت قلب های زنان و قلب های مردان، چگونگی پیرشدن این اندام، و چگونگی پاسخ آن به رژیم غذایی، ورزش، استرس و سایر تاثیرات مشخص شود.

پژوهش های مداومی در این موارد درحال انجام است، بنابراین خودتان را به روز نگهدارید.

10 نکته را در مورد خطرات بیماری قلبی در زنان و بهترین شیوه کنترل آنها

1- کلسترول نامطلوب:

اثر کلسترول بالا در بیماری قلبی در زنان و مردان اندکی متفاوت است. میزان پایین کلسترول "خوب" HDL (زیر 50 میلی گرم در دسی لیتر) نسبت به میزان بالای کلسترول "بد" LDL برای زنان خطرناک تر است، در حالیکه در مردان میزان بالای کلسترول بد مهمترین عامل خطر ساز مربوط به چربی خون در دچار شدن به بیماری قلبی است.

میزان چربی تری گلیسرید (بالای 150 میلی گرم در دسی لیتر) نیز برایقلب زنان خطرساز است، به خصوص در زنانی که دور کمر آنها 89 سانتی متر یا بیشتر است.

میزان کل کلسترول اهمیت کمتری نسبت به شاخصی دارد که از تقسیم کردن کلسترول کل بر کلسترول HDL به دست می آید. نسبت مطلوب در زنان 3.2 است. خطر بیماری قلبی در زنان به میزان کلسترول غیر HDL آنها ( کلسترول کل منهای HDL) هم بستگی دارد، این عدد باید کمتر از 130 میلی گرم در دسی لیتر باشد.

چه کار باید کرد:هر پنج سال یک بار چربی خون ناشتای تان را اندازه بگیرید. اگر میزان کلسترول تان بالا باشد، اول باید تغییرات سبک زندگی- ورزش، سیگار نکشیدن، کنترل وزن، و رژیم غذایی مغذی که حاوی مقدار زیادی سبزی، میوه و غلات سبوس دار باشد- را مورد توجه قرار دهید.

پزشک شما ممکن است میزان خطری که با آن مواجه هستید، دارو هم برای تان تجویز کند.

2- نقش التهاب

کلسترول تنها شاخص خطر بیماری قلبی نیست. شواهد موجود نشان می دهد که التهاب هم در ایجاد پلاک های شریانی مسدودکننده نقش دارد. امروزه به پروتئین واکنشی ِ C یا CRP - ماده ای که در بدن در پاسخ به عفونت و التهاب ایجاد می شود، توجه زیاد شده است. اکنون یک آزمایش برای تعیین التهاب رگ های خونی وجود دارد که CRP با حساسیت بالا یا hsCRP نامیده می شود.

بررسی ها نشان داده اند که زنانی که hsCRP بالا دارند، با احتمال دو برابر بیشتر نسبت به افرادی کلسترول بد یا LDL بالا دارند، به علت حمله قلبی یا سکته مغزی می میرند. و زنانی که میزان کلسترول LDL آنها طبیعی است، اما hsCRP آنها بالاست، در معرض خطر بیشتر حمله قلبی نسبت به افرادی هستند که LDL بالا و hsCRP پایین دارند.

در نتیجه چنین یافته هایی، آزمایش hsCRP در حال حاضر اغلب برای تخمین زدن احتمال حمله قلبی به کار می رود.

چه کار باید کرد:زنان سالم بدون عوامل خطرساز برایبیماری قلب، نیازی به انجام دادن آزمایش hsCRP ندارند. همچنین زنان در معرض خطر بالای بیماری قلبی که از قلب تحت درمان هستند ، هم لازم نیست این آزمایش را انجام دهند.

با این حال اگر میزان کلسترول شما طبیعی است، اما سایر عوامل خطرساز برای بیماری قلبی مانند فشار خون بالا یا سابقه خانوادگی بیماری قلبی را دارید، آزمایش hsCRP ممکن است به عنوان شاخصی برای کمک به تصمیم گیری برای دادن یا ندادن دارو به شما به کار رود.

3- کنترل فشار خون:

فشار خون بالا هم در زنان و هم در مدران به سلول های پوشاننده جدار داخلی رگ های کورونری آسیب می رسانند و زمینه را برای ایجاد التهاب و ایجاد پلاک چربی فراهم می کنند.

میزان مطلوب فشار خون کمتر از 120روی 80 میلی متر جیوه است. زنان تا سن 55 سالگی نسبت به مردان با احتمال کمتری دچار فشارخون بالا می شوند. اما پس از آن، فشار خون زنان به طور معمول با سرعت بیشتری نسبت به مردان افزایش پیدا می کند، و تا 70 سالگی حدود 80 درصد زنان فشار خون بالا دارند.

چه کار باید کرد:اگر فشار خون شما تدریجا در حال افزایش به بالای حد مطلوب است، سعی کنید با تغییرات سبک زندگی مانند کاهش وزن، افزایش فعالیت جسمی، کاهش مصرف نمک و داشتن یک رژیم غذایی سالم، آن را کاهش دهید.

اگر فشار خون شما به 140 روی 90 میلی متر جیوه یا بالاتر برسد، پزشکتان ممکن است برای تان دارو، معمولا یک داروی ادرارآور تیازیدی، تجویز کند.

4- نیاز به ورزش:

بیش از 50 سال پژوهش نشان داده است که هر چه شما از لحاظ جسمی فعال تر باشید، خطر ابتلا به بیماری قلبی در شما کاهش می یابد.

در یک بررسی در زنان پس از سن یائسگی در خطر بیماری قلبی- عروقی، زنانی که آمادگی بدنی داشتند (می توانستند با سرعت 8 کیلومتر در ساعت به طور آهسته بدوند یا یک فعالیت جسمی معادل آن را انجام دهند) نسبت به افرادی که آمادگی بدنی نداشتند، - بدون توجه وزن شان- میزان کمتری از حمله قلبی، سکته مغزی و مرگ و میر به این علت داشتند.

ورزش باعث تشدید بسیاری از تغییرات مفید در قلب و شریان های کورونر می شود، از جمله افزاش فعالیت آنتی اکسیدان (ضداکسیداسیون) و بهبود کارد آندوتلیوم (سلول هایی که پوشش درونی رگ ها را تشکیل می دهند). ورزش می تواند میزان HDL را بالا ببرد و میزان تری گلیسیریدهای خون را پایین بیاورد، یعنی تغییراتی که به خصوص برای سلامت قلب زنان اهمیت دارند. ورزش همچنین به تسکین استرس روانی- یک عامل خطرساز برای فشار خون بالا و بنابراین مشکلات قلبی- کمک می کند.

چه کار باید کرد:ورزش کردن- پس از سیگار نکشیدن- احتمالا مهمترین عامل منفردی است که خطر ابتلا به بیماری قلبی را کاهش می دهد.

5- تفاوت ها در علائم

هم زنان و هم مردان ممکن است دچار آنژین صدری شوند ک نشانه کلاسیک بیماری قلبی است، و باعث درد قفسه سینه، عرق سرد کردن، احساس تهوع و سایر علائم می شود. اما زنان با احتمال بیشتری ممکن است علائم بیماری قلبی به صورتی غیرمعمول گزارش دهند، مثل یک ناراحتی کلی، احساس فرسودگی، یا تنگ نفس که در هنگام استرس یا حین انجام کارهای معمول روزانه رخ می دهند

زنان همچنین با احتمال بیشتری ممکن است دچار "آنژین پرینزمتال" شوند، که معمولا در هنگام استراحت (معمولا در شب) رخ می دهد و ناشی از اسپاسم یا تنگ شدن شریان کورونر است. هم در مردان و هم در زنان، احساس درد یا فشار در قفسه سینه اولین نشانه حمله قلبی است؛ درد بازو، درد شانه، و عرق کردن نیز شایع است و در هر دو جنس رخ می دهد. اما زنان با احتمال بیشتری ممکن است از خستگی، تهوع، کمردرد، سرگیجه و تپش قلب شکایت کنند.

یک بررسی نشان داد که 84 درصد زنان (76 درصد مردان) پیش از بروز حمله قلبی علائم پیشینی (پرودرومال) - علائم اولیه هشدار دهنده اولیه مربوط به بیماری قلبی (درد قفسه سینه، بازو، تنگ نفس، و خستگی) را در طول یک سال پیش از اولین حمله قلبی را از خود بروز داده اند.

چه کار باید کرد:درسی که باید بگیرید این است، اگر به طور غیرمعمول احساس خستگی، درد مبهم در قفسه سینه یا تنگ نفس می کنید، به نزد دکترتان بروید تا مطمئن شوید که بیماری قلبی ندارید.

6- افسردگی و قلب

پیوندهای میان روان و قلب را به سختی می توان به صورت کمی بیان مرد، اما اغلب کارشناسان سلامت توافق دارند که عوامل روانی ممکن است در خطر بیماری قلبی دخیل باشند.

یکی از قابل توجه ترین این عوامل برای زنان افسردگی است. در "بررسی سلامت پرستاران" که سال هاست در آمریکا در جریان است، افسردگی با افزایش خطر بیماری قلبی مرگبار، از جمله مرگ قلبی ناگهانی همراهی داشت، حتی پس از آنکه سایر عوامل خطرساز (مانند فشار خون بالا، کلسترول بالا، سیگار کشیدن، چاقی، و عدم تحرک جسمی کافی) در نظر گرفته شده بود.

تنها افسردگی نیست که خطر بیماری قلبی را می افزاید؛ حمله قلبی هم باعث افسردگی می شود، که خود این افسردگی به نوبه خود خطر حمله قلبی دوم را افزایش می دهد.

یک تاثیر افسردگی این است که باعث می شود زن در مراقبت خودش - از لحاظ ورزش کردن، اجتناب از سیگار، داشتن رژیم غذایی مناسب، و مصرف داروها- اهمال کند. سازوکارهای زیستی مستقیمی نیز در این رابطه وجود دارند، از جمله افزایش پاسخ های التهابی و لخته شدن خون.

چه کار باید کرد:اگر از لحاظ عاطفی دوره سختی را می گذرانید، سلامت قلب تان یکی از دلایل بسیاری است که باید رفتن به نزد متخصص بهداشت روانی را در نظر داشته باشید. از پزشک خانواده تان بخواهید شما را به متخصص مناسب معرفی کند.

7- خواب و قلب

خواب بد با فشار خون بالا، تصلب شرائین، نارسایی قلبی، حمله قلبی، سکته مغزی، دیابت و چاقی ارتباط دارد. در یک بررسی در زنان میانسال که هر شب بیش از 5 ساعت نمی خوابیدند، در طول یک دوره ده ساله نسبت به زنانی که به طور متوسط هشت ساعت در شبانه روز می خوابیدند، 30 بیشتر در معرض بیماری قلبی بودند.

خواب ناکافی همچنین با رسوب کلسیم در عروق کورنری قلب، که یک بخش تشکیل دهنده پلاک تصلب شرایین، است، ارتباط دارد. یک خطر قلبی-عروقی دیگر یک مشکل تنفسی مختل کننده خواب به نام "قطع تنفس حین خواب" (sleep apnea) است. و میزان چندین شاخص التهابی در خون (CRP، اینترلوکین 6، فاکتور نکروز تومور- آلفا و دیگر شاخص ها) در نتیجه خواب ناکافی افزایش می یابد.

چه کار باید کرد:سعی کنید هفت تا هشت ساعت در شب بخوابید. اگر خواب شما به طور مزمن مختل شده یا ناکافی است یا اغلب در حین روز احساس خواب آلودگی می کنید، با پزشک عمومی تان در این مورد مشورت کنید.

8- ارزیابی خطر

کارشناسان برای سال های بسیار برای ارزیابی خطر ابتلا به بیماری قلبی به داده های به دست آمده از یک بررسی مشهور به نام "بررسی قلب فرامینگهام" اتکا می کردند که خطر دچار شدن به حمله قلبی را ده سال آینده با در نظر گرفتن سن، جنسیت، سیگار کشیدن، میزان کلسترول، و فشار خون تخمین می زند

یک معیار اندازه گیری به نام "نمره خطر رینولدز" که علاوه بر اینها، اندازه گیری با حساسیت بالای CRP خون یا hsCRP و سابقه خانوادگی را نیز در نظر می گیرد، به خصوص در مورد حملات قلبی در زنان، توانایی پیش بینی را بهبود بخشید است.

در یک بررسی مدل رینولد در نیمی از زنانی که بر اساس مدل فرامینگهام خطر حمله قلبی در آنها بینابینی ارزیابی شده بود، با مدل رینولدز در رده های با خطر بالاتر یا پایین تر طبقه بندی مجدد شدند.

چه کار باید کرد:پس از محاسبه نمره خطر حمله قلبی بر حسب مدل فرامینگهام،اگر میزان خطر شما در حد متوسط - 5 تا 20 درصد بود- انجام آزمایش hsCRP را در نظر داشته باشید، سپس موقعیت تان را با مدل جدید رینولدز ارزیابی مجدد کنید.

9- داروهای که ممکن است به آنها نیاز داشته باشید یا نداشته باشید

داروهای گروه استاتین ها درمان انتخابی برای بهبود میزان کلسترول خون هستند. این دارو میزان کلسترول بد (LDL) را کاهش می دهند، اندکی میزان کلسترول خوب (HDL) را بالا می برند، و اندکی میزان تری گلیسریدها را کاهش می دهند. میزان این کاهش ها بسته نوع و مقدار استاتین مصرفی دارد.

استاتین ها برای افرادی که علیرغم تغییرات سبک زندگی میزان کلسترول خون آنها بالا می ماند، یک گزینه درمانی است. اما این داروها برای هر کسی ضروری نیستند. این داروها ممکن است باعث عوارض جانبی ناراحت کننده ای- به خصوص دردهای عضلانی- و در موارد نادری مشکلات کبدی شوند. و گرچه نشان داده شدهاست که این داروها خطر مشکلات قلبی-عروقی (از جمله حملات قلبی مرگبار) را در زنانی که قبلا دچار بیماری قلبی بوده اند، کاهش می دهند،

هنوز روشن نیست که آیا زنان دارای میزان بالای کلسترول بدون نشانه بیماری قلبی نیز ممکن است از مصرف این داروها سود ببرند یا نه.

سایر داروهایی که میزان کلسترول را هدف قرار می دهند نیز ممکن است در برخی شرایط مناسب باشند.

چه کار باید کرد:با دکترتان صحبت کنید. اگر تری گلیسرید بالا و LDL بالا دارید، یک گروه دارویی به نام مشتقات اسید فیبریک (مانند جمفیبروزیل) ممکن است به شما کمک کند.

اگر میزان HDL یا کلسترول خوب تان پایین است، یک گزینه درمانی استفاده از داروی نیاسین است که هم HDL را بالا می برد و هم LDL و تری گلیسرید را کاهش می دهد. برای ایجاد این اثر معمولا باید نیاسین با دوزهای نسبتا بالا به بیمار داده شود و درمان تحت نظر متخصص باشد.

مصرف آسپیرین یک علامت سوال برای زنان بوده است. نشان داده شده است که مصرف روزانه آسپیرین خطر اولین حمله قلبی در مردان را کاهش می دهد، اما "بررسی سلامت زنان" در آمریکا نتوانست نتایج مشابهی را در مورد زنان به دست دهد.

مصرف روزانه آسپیرین به پیشگیری از سکته های مغزی ناشی از نرسیدن خون به مغز (شایع ترین نوع سکته مغزی) کمک کرد و تا حدودی در پیشگیری از حملات قلبی در میان زنان 65 ساله و بالاتر موثر بود. اما در زنان زیر 65 سال، مصرف روزانه آسپیرین نسبت به دارونما اثر بیشتری در پیشگیری از حملات قلبی نداشت. روشن است که آسپیرین دارویی معجزه آسا نیست، و دارویی کاملا بدون عارضه هم نیست. خونریزی گوارشی و سکته مغزی ناشی از خونریزی در رگ ها مغز جزو خطرات مصرف منظم آسپیرین هستند.

چه کار باید کرد:با دکترتان در مورد خطرات و منافع مصرف آسپیرین مشورت کنید. به یاد داشته باشید که یک سبک زندگی سالم می تواند در پیشگیری از سکته مغزی و حمله قلبی بسیار موثرتر از آسپیرین باشد.

10 بهبود تشخیص

شیوه استاندارد برای ارزیابی علائم قلبی گرفتن الکتروکاردیوگرام یا همان نوار قلب - در حین استراحت و بر روی ترد میل (تست استرس) است- و ممکن است در مرحله بعدی آنژیوگرافی رگ های کورونر (سرخرگ های تغذیه کننده قلب) انجام شود. آنژیوگرافی یک شیوه تصویربرداری با اشعه ایکس است که پس از فرستادن سوندی به درون رگ های کورونر قلب و تزریق ماده حاجب، می تواند هر نوع انسداد این رگ ها را نشان دهد.

اما نوار قلب ممکن است نتواند بیماری قلبی در زنان را تشخیص دهد و حتی آنژیوگرافی نیز همانطور که قبلا گفتیم ممکن است در تشخیص ناتوان بماند.

چه کار باید کرد:تست هسته ای تحت استرس (تزریق ماده رادیواکتیو در حالی که بیمار روی تردمیل در حال فعالیت است و عکسبرداری از قلب) و اکوکاردیوگرافی تحت استرس (تصویربرداری از قلب با امواج مافوق صوت در حین فعالیت بیمار روی ترد میل) نسبت به الکتروکاردیوگرافی یا نوار قلب مطمئن تر هستند و بسیاری از مراکز تخصصی این آزمایش ها را انجام می دهند.

همچنین برخی از زنان ممکن است نیاز به دو تست دیگر داشته باشند.:سونوگرافی داخل عروقی که تصاویر سطح مقطع دیواره های شریان می گیرد و "بررسی های رزرو جریان خون کورونر" که در آنها میزان افزایش خون در این رگ ها در پاسخ به افزایش تقاضا اندازه گیری می شود. این دو تست می توانند نشان دهند آیا رگ های ذره بینی در قلب مقدار کافی خون به ماهیچه قلب می رسانند یا نه. هر دوی این تست ها ممکن است حین آنژیوگرافی انجام شود.

کلام آخر

اگر علائم نگران کننده ای دارید، آن را با دکترتان در میان بگذارید. و پیش متخصصی بروید که به حرف شما گوش می دهد و نگرانی های شما را جدی می گیرد. حتی ممکن است در یک مرکز تخصصی قلب بتوانید پزشکی را که متخصص سلامت قلب زنان است را پیدا کنید.